Đến thành phố
biển Nha Trang,
bạn không thể
không đến thăm khu
Tháp Bà Ponagar
- một trong
những di tích
lịch sử và văn
hoá
nổi tiếng của
thành phố này.
Khu di tích Tháp
Bà Ponagar,Nha
Trang,Khánh Hoà
là một trong
những quần thể
kiến trúc thuộc
nền văn hóa Chăm
Pa có quy mô vào
loại lớn nhất
còn lại ở miền
Trung Việt Nam,
được xây dựng từ
khoảng thế kỉ
thứ 8 đến thế kỉ
13, thời kỳ đạo
Hinđu(Ấn Độ giáo)
đang cường thịnh
tại Vương quốc
Chăm Pa cổ.
Po Nagar
hay Tháp Bà
là ngôi đền
nằm trên
đỉnh một
ngọn đồi nhỏ
cao khoảng
50 mét so
với mực nước
biển, ở cửa
sông Cái ,
cách trung
tâm thành
phố Nha
Trang khoảng
2 km về phía
bắc, nay
thuộc phường
Vĩnh Phước.
Tên gọi "Tháp
Po Nagar"
được dùng để
chỉ chung cả
công trình
kiến trúc
này, nhưng
thực ra nó
là tên của
ngọn tháp
lớn nhất cao
khoảng 23
mét. Nữ vương Po
Nagar - còn gọi
là Yan Pu Nagara,
Po Inu Nagar hay
Bà Đen (nguời
Việt Nam gọi là
Thiên Y Thánh
Mẫu Ana) - là vị
nữ thần được tạo
nên bởi áng mây
trời và bọt biển,
người tạo dựng
ra trái đất, sản
sinh gỗ quí, cây
cối và lúa gạo.
Tổng thể kiến
trúc của Po
Nagar gồm 3 tầng,
đi từ dưới lên
trên. Ở tầng
thấp, ngang mặt
đất bằng là ngôi
tháp cổng mà nay
không còn nữa.
Từ đấy có những
bậc thang bằng
đá dẫn lên tầng
giữa.
Ở tầng giữa
gọi là
Mandapa (
tức là nhà
khách, nhà
tĩnh tâm)
dành cho
khách hành
hương nghỉ
ngơi, chuẩn
bị lễ vật và
sửa soạn
trang phục
trước khi
làm lễ chính
thức ở trên.
Mandapa dài
20m, rộng
15m, gồm 4
hàng cột
hình bát
giác( bao
gồm 10 cột
lớn và 12
cột nhỏ).
Trên thân
các cột lớn
có các lỗ
mộng, khoét
sâu vào thân
cột , đối
xứng ngang
bằng với
đỉnh của các
cột nhỏ.
Tầng trên cùng
là nơi các ngọn
tháp toạ lạc.
Những ngôi tháp
được xây dựng
theo kiểu Chăm,
gạch xây rất
khít mạch, không
nhìn thấy chất
kết dính.Tháp
thờ chính ở dãy
trước khá lớn và
cao khoảng 23
mét, là tháp Po
Nagar. Tháp có 4
tầng, mỗi tầng
đều có cửa,
tượng thần và
hình thú bằng đá,
ở 4 góc có 4
tháp nhỏ. Bên
trong là tượng
nữ thần (cao 2,6
m) tạc bằng đá
hoa cương màu
đen (trước đó là
gỗ trầm hương,
và xa hơn nữa là
bằng vàng) ngồi
trên bệ đá uy
nghiêm hình đài
sen, lưng tựa
phiến đá lớn
hình lá bồ đề.
Đây là một kiệt
tác về điêu khắc
Chămpa, là sự
kết hợp hài hòa
giữa kỹ thuật
tượng tròn và
chạm nổi.
Trên đỉnh tháp
có tượng thần
Shiva cỡi ngưu
thần Nandin, và
các tượng linh
vật như chim
thiên nga, dê,
voi v.v. Mặt
ngoài tường tháp
lại được trang
trí bởi những
hình điêu khắc
vào đá như những
vũ công, người
chèo thuyền, xay
gạo hay đi săn
với cung tên.
Cửa chính ở phía
đông dẫn vào một
tiền sảnh, ở hai
bên cửa có hai
trụ đá được khắc
truyền ký, đỡ
một phiến đá
hình thuẫn có
khắc hình nữ
thần Durga đang
múa giữa hai
nhạc công. Bên
trong tháp tối
và lạnh. Cuối
tháp có một bệ
thờ bằng đá đặt
tượng Bà Po
Nagar với mười
cánh tay. Hai
bàn tay dưới đặt
trên hai đầu gối,
các bàn tay khác
thì cầm những
vât dụng như
đoản kiếm, mũi
tên, chùy và cây
lao ở bên phải
và chuông, đĩa,
cung và tù và ở
bên trái.
Các tháp
khác thờ:
thần Siva (một
trong ba vị
thần tối cao
của Ấn Độ
giáo), thần
Sanhaka,
thần Ganeca
(theo truyền
thuyết là
con trai
thần Siva).
Trong quần thể
kiến trúc này
còn lưu giữ
nhiều bia ký cổ
nhất của người
Chăm, ghi lại
việc cúng ruộng
và dân công nô
lệ cho nữ thần,
những lời ngợi
ca Thánh Mẫu,
liệt kê những
cống phẩm quí
giá cũng như
những tốn kém
trong quá trình
xây dựng tháp.
Khu di tích Tháp
Bà được Bộ Văn
hóa xếp hạng là
di tích lịch sử
cấp quốc gia năm
1979. Với lối
kiến trúc độc
đáo và đặc sắc,
quần thể đền
tháp Po Nagar là
nơi hành hương
của các tín đồ
đến tiến hành
các nghi lễ tôn
giáo, hàng năm
thu hút rất
nhiều khách du
lịch đến tham
quan.
Lễ hội Tháp Bà
thường diễn ra
từ ngày 21 đến
ngày 23 tháng 3
âm lịch hàng năm
với nhiều hoạt
động hoạt động
phong phú, đa
dạng nhằm giới
thiệu, tôn vinh
những nét đẹp
của văn hoá Chăm
và được xếp hạng
là một trong 16
lễ hội quốc gia.
Năm nay, Lễ hội
chính thức khai
mạc ngày 5/5 (tức
23/3 âm lịch),
thu hút hơn 5000
người thuộc 100
đoàn hành hương
đến từ nhiều
tỉnh, thành
trong cả nước.